(POST)JUGOSLOVENSKA MUZIKA U FOKUSU OSMOG “FORTE PIANA”

Osmi festival savremene klavirske muzike “Forte piano” uspješno je realizovan u organizaciji Kulturno-informativnog centra “Budo Tomović”. Festival je okupio ugledne koncertne pijaniste iz zemlje i regiona, brojne profesore klavira i njihove talentovane učenike različitog uzrasta. Inspirativna tema festivala “Muzika (post)jugoslovenskog perioda” omogućila je koncertnu prezentaciju savremene klavirske muzike i autora koji su ostavili trag svojim bogatim opusom; na festivalu su se čula i djela post jugoslovenskih kompozitora, koji muziku stvaraju na različite načine, i nadahnjuju se raznovrsnim muzičkim stremljenjima.

Festival je počeo revijalnim koncertom učenika muzičkih škola “Vasa Pavić”, “Petar II Petrović Njegoš” – Bar i Muzičke škole Tivat u okviru kojeg su učenici predstavili svoje interpretatorsko umijeće izvodeći klavirska djela stvaralaca sa prostora bivše Jugoslavije, po izboru svojih nastavnika (Stanojlo Rajičić, Rudolf Mac, Ivo-Lotka Kalinski, Marko Tajčević, Dejan Despić, Vasilije Mokranjac, Stojan Stojkov, Blagoj Canev, Ivo Josipović, Senad Gačević, Dejan Krdžić i Milivoje Božović i dr). 

Večernji program prvog dana festivala obilježio je koncert “Žene u muzici” pijanistkinje Vesne Damljanović. Poznata crnogorska umjetnica predstavila se podgoričkoj publici maestralnim i nadahnutim izvođenjma djela savremenih kompozitorki koje posebno cijeni i izdavaja i sa kojima je na neposredan i posredan način sarađivala. To su: Isidora Žebeljan  iz Srbije, Tatjana Prelević iz Crne Gore i Valentina Dutina iz Bosne i Hercegovine. Pijanistkinja Vesna Damljanović s ovim projektom želi da lično doprinese afirmaciji ženskog stvaralaštva i izvođačkog izraza. Imajući u vidu da je na repertoaru bila nova muzika koja se prvi put izvodi u našoj zemlji, prije koncerta organizovana je programska promocija projekta na kojoj su, pored autorke, učestvovale mlada muzikološkinja dr Jelena Jovanović-Nikolić i kompozitorka Valentina Dutina.

Na festivalu je gostovao i prof. dr Dragan Šobajić u ulozi predavača na temu ”Klavirska muzika u Jugoslaviji”. Osvrnuvši se na istorijat razvoja muzike u Jugoslaviji, u svijetlu izvođaštva, stvaralaštva i pedagogije, a pogotovo kroz važnu ulogu visokoškolskih ustanova koje su bile rasadnik stvaralaca, pedagoga i izvođača klavirske muzike, on se u kontekstu ove teme osvrnuo i na stvaralaštvo važnih predstavnika jugoslovene muzike čiju su okosnicu ponajviše činili srpski i hrvatski kompozitori. Istakao je Josipa Štolcera Slavenskog kao posebnu ličnost u kojoj je jugoslovenstvo bilo doslovno sublimirano kroz njegov privatni i profesionalni rad, u kojem je koristo obilje folklornog idioma iz svih dijelova nekadašnje Jugoslavije.

Izražavajući oduševljenje programom i idejom festivala “Forte piano” prof. Šobajić je ujedno istakao da je najdragocjenija crta ovog festivala  uravnotežen pristup stvaralaštvu i izvođaštvu za klavir, kojim se daje dužno priznanje savremenoj klavirskoj muzici, okupljanjem vrijedne muzičke zaostavštine sa prostora nekadašnje Jugoslavije i pristupanjem temi na način kako to čine učesnici – djeca, pedagozi i afirmisani umjetnici.   

Prvi put na “Forte pianu” gostovala je pijanistkinja Biljana Gorunović, redovna profesorica na Univerzitetu umjetnosti u Novom Sadu koja se predstavila koncertnim programom pod nazivom “Omaž Miloju Milojeviću”. Pijanistkinja je uz zanimljive uvodne komentare o svakom opusu predstavila nekoliko faza kompozitorovog stvaralaštva, od ranih djela, s početka 20. vijeka, koja su nadahnuta folklorom (Minijature op.2), zatim evropskim ekspresionizmom i francuskim impresionizom (Četiri komada op. 23 i Kameje op. 51, izbor) da bi se kasnije, u poslednjoj fazi života vratio tradiciji i folkloru (Melodije i ritmovi Balkana op. 69). Pijanistkinja Gorunović je snimila ova djela na kompakt disku u izdanju PGPRTS za koji je svojevremeno dobila niz priznanja i nagrada.

Festival je završen nastupom mlade pijanistkinje i klavirske pedagoškinje Marije Mitrović koja je predstavila djela savremenih autora koji žive i aktivno stvaraju na prostoru bivše Jugoslavije, s naglaskom na stvaraoce uglavnom mlađe generacije čija su djela nastala u poslednjih pet godina: Vito  Žuraj iz Slovenije, Margareta Petrić iz Hrvatske, Ana Pandevska iz Sjeverne Makedonije, Dino Rešidbegović iz Bosne i Hercegovine. Njima je pridružila noviju muziku nedavno preminulog kompozitora Srđana Hofmana, inače dugogodišnjeg profesora kompozicije na FMU u Beogradu.  Karakteristika ovog programa je eksperimentalni pristup klaviru uz korišćenje elektronike, različitih načina i tehnika prepariranja klavira, upotreba klavirske školjke, spolja i iznutra, unutrašnjost rezonantne kutije, koji izvorni-klasični zvuk klavira mijenjaju i stvaraju nove zvučne efekte, što je svojstveno postavangardnoj muzici. Uz to, Marija Mitrović je svom projektu dodala scensku dimenziju. Video animacijom i posebnim osvjetljenjem postigla je efekat čarolije posebno u poslednjem dijelu koncerta “Yu-topia”, kako je svoj projekat nazvala. To je zapravo naziv svite za klavir i elektroniku nastala kroz njenu pedagošku praksu u kojoj podstiče kreativnost, spontanost i stvaralaštvo svojih učenika. Inspirisana ovogodišnjom temom festivala, Marija Mitrović je podstakla učenike da komponuju i izvode svoje kompozicije koje odražavaju njihove ličnosti i čiste percepcije njihove stvarnosti i imaginacije savršene države – mjesta ka kome težimo. Sa ovim projektom umjetnica je dala svoj doprinos na unapređenju savremene klasične muzike na zajedničkom/regionalnom kulturnom prostoru.

Važan aspekt festivala je upravo taj pedagoški pristup mladim pijanistima da otkrivaju i sviraju muziku naše sadašnjice i bliže prošlosti.