Kompozitorke iz sjenke VIII

Koncertni ciklus “Kompozitorke iz sjenke” koji pruža uvid u stvaralački potencijal domaćih i svjetskih autorki organizovaćemo u ponedjeljak, 7.marta, u velikoj sali KIC-a “Budo Tomović” u 20 sati.

U cilju afirmisanja ženskog muzičkog stvaralaštva, predstavićemo program koji se sastoji od djela solističke i kamerne muzike kompozitorki XX i XXI vijeka, a među njima su: Sofija Gubajdulina (Muzičke igračke za klavir), Gražina Bacević (Gudački kvartet br. 3), Nina Perović (Čobanine, lijepa đevojko za duvački kvintet i elektorniku i Bokeško kolo za duvački kvintet) i Slobodanka Bobana Dabović Đurić (Trag velikana II – Astor Pjacola za nestandardni sekstet).

Djela će izvoditi istaknuti crnogorski solisti i ansambali među kojima su pijanisti Bojan Martinović i Nataša Popović. violinisti Vujadin Krivokapić i Ana Rašović, violisti Misha Berkut i Ilijana Zvicer, violončelista Milan Ninković, kontrabasistkinja Ana Zvicer, klarinetista Petar Garić, flautistikinja Marija Đurđević Ilić i drugi.

Sofija Gubajdulina (Софи́я Асгáтовна Губaйду́лина, 1931) je kompozitorka poznata u svjetskim okvirima. Rođena je u Čistopolju, današnjem Tatarstanu, u Rusiji. Nakon Drugog svjetskog rata, studirala je kompoziciju na Konzervatorijumu u Kazanu; njeni profesori bili su poznati ruski kompozitori Albert Leman, Nikolaj Peiko i Visarion Šebalin. U tom periodu je upoznala Dmitrija Šostakoviča, koji joj je savjetovao da ignoriše tadašnje negativne kritike javnosti. Za život je zarađivala pišući uglavnom filmsku muziku, dok je njena klasična muzika bila više slušana u inostranstvu. Tematika njenih djela je bila često duhovna. Kada su nastupile političke promjene u Sovjetskom Savezu, Sofija se preselila u Njemačku, gdje od 1992. godine živi u malom gradu blizu Hamburga. Među njenim ranijim radovima se izdvaja violinski koncert “Offertorium” (1980), koji joj je bio ulaznica za superiorno stupanje na međunarodnu muzičku scenu. Tokom godina njenu muziku izvodili su i naručivali najveći orkestri širom svijeta. Na primjer, na isti dan orkestar Njujorške filharmonije, pod upravom Kurta Mazura, premijerno je izveo koncert za dvije viole i orkestar “Dvije staze” (instrumenti oslikavaju biblijske glasove Marije i Marte) a orkestar japanskog radio-difuznog sistema je premijerno izveo djelo “U sjenci” sa solistom na tri vrste azijskih citri: koto, bas koto i zeng. Tokom karijere Gubajdulina je bila nagrađivana nekoliko puta: “Preamium Imperale” nagrada japanskog umjetničkog društva za muziku i dvije prestižne nagrade za novu muziku Koussevitzky International Recording Awards (1989. i 1993). Među njene značajnije novije radove se ubrajaju: “The Light of the End” (2003) za orkestar; drugi violinski koncert “In Tempus Praesens” (2007); “Labyrinth” (2011) za dvanaest violončela; “Triple Concerto” (2017) za violinu, violončelo, harmoniku i orkestar i dr. Smatra se za jednu od najistaknutijih ruskih kompozitorki druge polovine 20. vijeka.

Muzičke igračke (1969) je klavirska zbirka od četrnaest kratkih komada pisanih za djecu. Svaki od ovih komada je inspirisan predmetima i igračkama iz djetinjstva. Kada slušamo ove komade, imamo osjećaj da se vozimo na vrtešci u „Čarobnom kružnom toku“, sa galopirajućim ritmom i temama koje konstantno kruže, intrigiraju i inspirišu maštu djeteta. Kroz cijelu zbirku se provlače motivi i zvučne asocijacije na razne prirodne pojave i životinje, uz zanimljivu imitaciju perkusija sa motivom marša igračaka i drvenih figura. Za upečatljivu interpretaciju ovog djela je potrebno mnogo mašte i osjećaja strahopoštovanja i čuđenja koja su svojstvena upravo djeci.

Nina Perović je završila osnovne i specijalističke studije kompozicije na Muzičkoj akademiji na Cetinju u klasi profesora Žarka Mirkovića. Uporedo je studirala klavir: diplomirala je u klasi profesora Aleksandra Serdara, a specijalističke studije je završila u klasi profesora Vladimira Bočkarjova. Zahvaljujući stipendiji Basileus nastavila je studije kompozicije na Muzičkoj akademiji u Ljubljani, u klasi profesora Uroša Rojka, gdje je stekla diplomu Master. Doktorske studije kompozicije je završila u klasi profesora Srđana Hofmana na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu. Na Univerzitetu za muziku i izvođačke umjetsnoti u Gracu završila je i jednogodišnje stručno usavršavanje u klasi profesora Klausa Langa. Usavršavala se na brojnim kursevima u inostranstvu kod renomiranih kompozitora poput Klausa Langa, Pitera Ablingera, Beata Furera, Enja Popea, Vinka Globokara, Stefana Prinsa, Manosa Tsangarisa i drugih.

Nina Perović komponuje u sferi akustičke i elektronske muzike. U njenom dosadašnjem opusu nalaze se djela za simfonijski orkestar, vokalne i kamerne ansamble, kao i za solističke instrumente (sa elektronikom ili bez nje). Njene kompozicije izvođene su u mnogim evropskim državama. Komponovala je muziku i za brojne pozorišne predstave.            

Redovno je angažovana kao saradnik u nastavi na predmetima Analiza muzičkog djela, Kontrapunkt i Aranžiranje na Muzičkoj akademiji na Cetinju, kao i gostujući profesor na predmetu Analiza muzičkog djela. Član je Odbora za muzičke umjetnosti u Crnogorskoj akademiji nauka i umjetnosti.

Umjetničke obrade kompozicija Čobanine, lijepa đevojko i Bokeško kolo za duvački kvintet nastale su kao porudžbina festivala Kotor Art u 2021.godini.  Čobanine, lijepa đevojko takođe obuhvata i primjenu elektronike čiji su semplovi napravljeni na osnovu zvučnih zapisa svih izvođača u ansamblu, kao i interpretacije originalne melodije pjesme u prirodnom ambijentu.

Gražina Bacević (Grażyna Bacewicz, 1909-1969) je najpoznatija poljska kompozitorka i violinistkinja 20. vijeka. Učila je klavir kod svog oca, pa potom nastavila muzičko obrazovanje na Muzičkom konzervatorijumu u Lođu kod Helene Kijenske Dobkijevičove (Helena Kijenska-Dobkiewiczowa). Studirajući klavir, violinu i teoriju muzike sticala je vrijedno muzičko obrazovanje. Kada se zajedno sa porodicom preselila u Varšavu, upisala je tamnošnji konzervatorijum: kompoziciju je studirala kod Kazimira Šikorskog, violinu kod Juzefa Jažebskog i klavir kod Juzefa Turčinskog. Nakon što je diplomirala, zahvaljujući velikodušnosti umjetnika i političara Ignacija Jana Paderevskog, dobila je stipendiju da studira u Parizu na poznatoj akademiji Ecole Normale de Musique 1932-1933. Kompoziciju joj je predavala čuvena francuska pedagoškinja i kompozitorka Nađa Bulanže a časove violine je uzimala kod Anrija Turea. Kasnije će se vratiti u Pariz 1934. da bi studirala kod mađarskog violiniste Karla Fleša.

Nastupala je kao koncertna violinistkinja a njena djela su bila izvođena širom svijeta. Dobitnica je mnogobrojnih nagrada među kojima su: Muzička nagrada grada Varšave (1949) za kompozitorska, pedagoška i organizatorska dostignuća, Nacionalna nagrada (1950 i 1952), nagrada Poljskog muzičkog festivala (1951), nagrada Ministarstva kulture i umjetnosti (1955 i 1962) i dr. Kao školovana violinistkinja, u svom kompozitorskom radu je pokazivala najveće interesovanje za violinu i gudačke instrumente. Među značajnijim djelima se izdvajaju: Duvački kvintet (1932), Trio za obou, violinu i violončelo (1935), Simfonijeta za gudački orkestar (1929), Koncert za gudački orkestar (1948), Klavirski koncert (1949). Od sedam napisanih gudačkih kvarteta najčešće izvođeni i nagrađivani su br. 3 (1947), br. 4 (1951) i br. 5 (1955), Muzika za gudače, trube i udaraljke (1958), Violinski koncert br. 7 (1965) i mnoga druga.

Gudački kvartet br. 3 (String Quartet no.3, 1947) je trostavačna kompozicija, nastala tokom drugog posleratnog boravka kompozitorke u francuskoj prijestonici. Ovo je jedno od najskladnijih njenih djela, možda najbliže opisu idealne serenite, karakteristične za galsku duhovnost. Krajnji elementi ističu pokret kao glavnu stvaralačku snagu, nema ekstremnih situacija u pogledu izražavanja ili upotrebe tehničkih sredstava. Pokret je ukroćen logikom motivskih veza i razvojem forme, koju karakteriše unutrašnji red i pravilnost. Kompozicija otkriva još jednu odliku kompozitorskog stila tog perioda: prevlast linearnih struktura u poređenju sa vertikalnim strukturama. Ovo poslednje, sa stepenom harmonske sofisticiranosti, izgleda kao rezultat saradnje nezavisnih melodijskih linija.

Slobodanka Bobana Dabović Đurić (Podgorica, 1990) je stekla osnovno i srednje muzičko obrazovanje u Umjetničkoj školi za muziku i balet “Vasa Pavić” u Podgorici, klavirski odsjek u klasama Miladina Peruničića i Anke Asanović. Studirala je kompoziciju  u klasi profesora Zorana Mulića na Akademiju umetnosti u Novom Sadu, gdje je diplomirala i magistarala. Djela su joj izvođena u okviru brojnih festivala i projekata: “A fest”, “Klavirski praktikum”, “Glas anđela-Tijana Jurić”, “2K+”, “Eufonija”, “Omaž Stevanu St. Mokranjcu”, “40 godina Akademije umetnosti NS”, “Koncert za Čačalicu”, “Kompozitorke iz sjenke”, “Fortepiano”, Svečane akademije “Semper iuvenis”, Svečane akademije “Martinićka bitka 220 godina”, “Veče savremenih kompozitora”, “Virtuozitet na harmonici – Amela Frljučkić”, “Obzorja na Tisi – dani Josifa Marinkovića”, “Ljetnji kamp za kamernu muziku”, FIAT. Do sada je imala dvije autorske večeri: “Oslobađanje tišine” u Modernoj galeriji u Budvi i autorski koncert u okviru projekta “Mlade crnogorske kompozitorke” u KIC-u “Budo Tomović” (2017). Komponovala je muziku za nekoliko filmova: “Jedan dan života” (režija Momir Matović, 2015), “Ruske kape” (režija Kosta Đorđević, 2015), “TAM 4500” (režija Momir Matović, 2017), “Duga” (režija Aleksandar Vujović 2020). Njena muzika je nagrađena prvim mjestom na međunarodnom filmskom festivalu “Monthly Indie Shorts”, “Čeka se Godo” (Momir Matović, 2021) kao i za predstava “Orkanski visovi” (režija Dora Ružđak Podolski, 2017. koprodukcija Kraljevskog pozorišta “Zetski dom” pozorišta i Barskog Ljetopisa). Po njenoj originalnoj kompoziciji “Dioclea” Aleksandar Vujović je režirao muzičko-scenski komad. Kreirala je muziku za multimedijalni performans “Elementali”(zajedno sa buto plesačicom Bojanom Popadić, i vajarom Nikolom Radonjićem, koji je izveden u Kolektoru 2019. godine i na FIAT-u 2020). Bobanina klavirska kompozicija Ad libitum improvisando br. 4 “Rukoveti” se našla na kompakt disku, u okviru časopisa “Musica classica”. 

Kompozicija Trag velikana br. 2: Omaž Astoru Pjacoli (2021) je pisana za nestandardni sekstet, povodom sto godina od rođenja slavnog argentinskog kompozitora.  Izgrađena je na motivu iz Pjacolinog Libertanga, u kombinaciji sa dodekafonijom (moderni kompozicioni postupak koji se sastoji u stalnoj i isključivoj upotrebi niza sastavljenog od dvanaest različitih tonova).