XI Koncertni ciklus ,,Kompozitorke iz sjenke”, 6. marta u KIC-u

Jedanaesti koncert u okviru ciklusa „Kompozitorke iz sjenke” održaće se u okviru muzičkog programa KIC-a „Budo Tomović“ u četvrtak, 6. marta, u velikoj sali, u 20 sati.

Ciklus „Kompozitorke iz sjenke” posvećen je muzičkom stvaralaštvu žena i njihovom doprinosu muzici uprkos vjekovnom zanemarivanju.

Koncertni repertoar jedanaestog izdanja ovogodišnjeg martovskog ciklusa sadrži djela Sanje Drakulić („Drive”, za solo klavir), Nađe Bulanže („Tri komada”, za violončelo i klavir), Rebeke Klark („Prelude, Allegro, Pastorale”, za violu i klarinet), Karolin Šou („Entr'acte”, za gudački kvartet) i Aleksandre Vrebalov („Pannonia Boundless”, za gudački kvartet). Ujedno, kompozicije Karolin Šou i Aleksandre Vrebalov biće premijerno izvedene u Crnoj Gori.

Za potrebe izvođenja ovog specijalnog programa angažovani su iskusni umjetnici, pijanista Amir Džaković,violončelista Dmitrij Prokofjev, klarinetista Damjan Begović, violistkinja Mirjana Jovanović, kao i mladi violinisti Luka Perazić i Viktor Huter i violista Gljeb Bednjakov.

Ciklus „Kompozitorke iz sjenke” je kreiran u okrilju muzičkog programa KIC-a „Budo Tomović” 2015. godine, na inicijativu Maje Popović, urednice muzičkog programa. Ovaj ciklus okuplja uglavnom domaće instrumentaliste, soliste i kamerne muzičare u raznovrsne ansamble i doprinosi da se na našoj muzičkoj sceni čuju djela jedinstvene vrijednosti koje su stvarale kompozitorke u sjenci moćnih mentora, porodičnih i društvenih normi epoha u kojima su živjele. U okviru ciklusa su takođe prisutne i savremene autorke koje za života imaju bolji status nego njihove prethodnice. Do sada je izvedeno 46 djela kompozitorki sa Balkana, Evrope, Amerike i Azije, od kojih većina premijerno u Crnoj Gori. Ciklus „Kompozitorke iz sjenke“ je jedinstven program u našoj zemlji koji pruža publici priliku da se upozna sa stvaralaštvom kompozitorki i bogatim muzičkim nasljeđem koje su ostavile istoriji muzike.

O kompozitorkama:

Engleska kompozitorka i violistkinja Rebeka Klark (Rebecca Clarke, 1886 – 1979) je bila poznata po svojim kamernim djelima koja su uključivala violu. Rođena i odrasla u Engleskoj, sa majkom Njemicom i ocem Amerikancem, Rebeka je veći dio svog odraslog doba provela u Sjedinjenim Državama i imala je i englesko i američko državljanstvo. Odrastanje u kasnoviktorijanskom ambijentu, pored okrutnog oca, opisala je u svojim memoarima (1969-73). Međutim, njena porodica je bila umjetnički nastrojena i podržavala je njene muzičke studije. Smatrana je za jednog od najznačajnijih britanskih kompozitora u periodu između dva svjetska rata. Djetinjstvo je provela u Londonu, učeći njemački i engleski jezik. Studirala je na Kraljevskom muzičkom koledžu u Londonu i postala jedna od prvih žena-studenata na smjeru Kompozicija, pod mentorstvom Čarlsa Vilersa Stenforda. Časove viole je pohađala kod Lajonela Tertisa, jednog od najboljih violista tog vremena. Kasnije je odabrana da svira u Kraljičinom orkestru, što ju je učinilo prvim ženskim profesionalnim orkestarskim izvođačem. Nakon što ju je otac izbacio iz kuće, zbog neslaganja s njenim privatnim životom, napustila je Kraljevski muzički koledž, i utjehu je našla u sviranju viole; ubrzo zatim se preselila u SAD (1916), gdje je započela karijeru violiste. Njena kompozitorska karijera je takođe bila u usponu; uz podršku njene komšinice Elizabet Sprejg Kulidž, konkurisala je sa Sonatom za violu i klavir 1919. na takmičenju kompozicije čiji je mecena bila upravo Kulidž. Podijelila je prvo mjesto sa Švajcarcem Ernstom Blohom (kasnije je Bloh proglašen za pobjednika jer su članovi žirija, između ostalog, smatrali da je nemoguće da je žena komponovala tako savršeno djelo).
Udajom za uglednog profesora klavira Džejmsa Friskina 1944. godine, nije uspijevala da poboljša svoj život; morala je da bira između porodičnih obaveza i komponovanja. Da bi brak uspio, prestala da komponuje i izvodi svoja djela. Posle smrti muža, počela je da piše memoare pod nazivom “I ja sam imala oca” koje je završila 1973. godine. Slikovito je predstavila svoj rani život, psihičko i fizičko zlostavljanje od strane njene braće i oca koji nijesu podržavali njen umjetnički talenat i rad. Njena muzika obuhvata razne stilove 20-tog vijeka, uključujući impresionizam, postromantizam i neoklasicizam. Napisala je oko sto radova (uključujući pjesme, horske i kamerne kompozicije i muziku za klavir), samo je dvadeset bilo objavljeno za njenog života; njena djela dugo nijesu bila objavljivana ni nakon njene smrti 1979. godine. Muzikolozi Lijana Kurtis i Džesi An Ovens, profesori na Univerzitetu u Brendajsu, Masačusets/SAD, osnovali su 2000. godine, Društvo “Rebeka Klark“, u okviru Centra za istraživanje ženskih studija, sa ciljem da afirmišu interesovanje za njen život i muziku, podrže i ohrabre izvođače, izdavačke kuće i publikacije u vezi s njenim likom i djelom.
Djelo u tri stava Prelude, Allegro i Pastorale kompozitorka je napisala 1941.godine u Americi, i posvetila svom bratu Hansu Klarku (poznatom biohemičaru) i njegovoj ženi Fridi. Hans je svirao klarinet a Frida violinu i oboje su bili dobri amaterski muzičari. Ipak, Rebeka je pisala za svoj instrument, violu, što je doprinijelo harmoničnom skladu dva instrumenta sličnog opsega. Do 1942. Klark je radila kao guvernanta, i to je bilo njeno prvo zaposlenje van muzičke profesije. Sa ovim djelom konkurisala je za učešće na festivalu Međunarodnog društva za savremenu muziku koje se održavalo na Univerzitetu Kalifornije u Berkliju. Festivalska komisija je prihvatila njenu kompoziciju, među 33 rada, od kojih je ona bila jedina kompozitorka. Svoje djelo je opisala kao nepretenciozno: na početku kratki skroman preludijum; Allegro ima karakter tokate, pošto daje izvođačima puno šansi da pokažu što mogu da sviraju. Radi se manje-više o “pisanju u ogledalu” i u kodi instrumenti se, dodatno, neprestano prožimaju. U sredini stava je dugi dio – fugato, koji slijedi posle druge teme u picikato akordima viole. Treći stav, “Pastorale”, melanholičan i nostalgičan, čisti je misaoni monolog koji izvode dva instrumenta dopunjavajući se. Stavovi kompozicije su napisani da se izvode ovim redom, mada se, po riječima kompozitorke, mogu izvoditi kao zasebne cjeline.

Kompozitorka i dirigent Nađa Bulanže (Nadia Boulanger, 1887-1979) rođena je u Parizu, okružena muzikom, kao dijete ruske princeze Raise Mišetski i Ernesta Boulanžea, uglednog profesora na pariškom konzervatorijumu. Studirala je kompoziciju na pariškom konzervatorijumu, kod čuvenog Gabrijela Forea a časove pjevanja je pohađala kod svog oca. Četiri godine kasnije, njena kantata “Sirena” (La Sirene) je zauzela drugo mjesto na takmičenju Prix de Rome (1908). Ipak, nakon prerane smrti njene mlađe sestre Lili, prve kompozitorke koja je dobila Rimsku nagradu (1913), Nađa je prestala da komponuje i posvetila se podučavanju i dirigovanju. Imala je ogroman uticaj na veliki broj kompozitora i muzičara uopšte, naročito kroz svoj pedagoški rad na Američkom konzervatorijumu u francuskom gradu Fontenblou. Predavala je kompoziciju mnogim generacijama, danas poznatih američkih kompozitora kao što su: Aron Kopland (Aaron Copland), Volter Piston (Walter Piston), Tia Masgrejv (Thea Musgrave), Kvinsi Džons (Quincy Jones), Filip Glas (Philip Glass), Astor Pjacola (Astor Piazzolla) i drugi. Nađa je prva žena koja je dirigovala Kraljevskim simfonijskim orkestrom u Londonu, i srušila dotadašnja rodna pravila skoro svakog velikog orkestra. Na poziv Leonarda Bernštajna, dirigovala je Njujorškom filharmonijom, zatim i simfonijskim orkestrima u Bostonu i Filadelfiji. Dobila je mnoga priznanja među kojima se izvdaja Legija časti (1977).
Djelo Tri komada za violončelo i klavir je nastalo 1914. (objavljeno 1915) kao aranžman originalne kompozicije Tri komada za orgulje, koja je napisana 1911. godine. Prvi komad je nježan i improvizujući, podsjeća na Debisijevo djelo za klavir „Snijeg pleše“. U drugom komadu, violončelo svira nostalgičnu melodiju, koja podsjeća na srednjovjekovno horsko pjevanje a kanonska imitacija iste se javlja u dionici klavira, sa isticanjem poliritmičkog pulsa. Treći komad, jedini od sva tri originalno komponovan za violončelo i klavir, je vragolast i razigran. Kompozitorka se vješto poigrala sa modalnošću: smjenjujući miksolidijski, frigijski i lokrijski modus. Sva tri komada su jedinstveno obojena i zajedno čine skladnu cjelinu.

Stvaralaštvo Sanje Drakulić (1963) širom je otvorilo prostore savremenog muzičkog života energičnom gestom moćnog stvaralačkog potencijala. Predstavnica prve generacije mladih kompozitora nove Hrvatske, teško proživjevši dramatične događaje jugoslovenskog raspada, jedva da je bila ušla u razdoblje umjetničke zrelosti, a već je postala autorka više od stotinu kompozicija u svim žanrovima savremene muzike: od velikih scenskih djela – opere i baleta, simfonija, koncerata, oratorijuma i horova, do kamerno-instrumentalnih kompozicija za različite sastave, solističkih instrumentalnih i vokalnih kompozicija te elektronske muzike. Svoje muzičko putovanje Drakulić je počela u rodnom Zagrebu: prvo u Muzičkoj školi “Lisinski”, a zatim na Muzičkoj akademiji, u klasi istaknute pijanistkinje P. Gvozdić, koja je među prvima podržala kompozitorske eksperimente svoje učenice. Taj novi hobi – komponovanje – uputio je mladu diplomiranu muzičarku u Moskvu, da pohađa studije kompozicije unutar zidina Moskovskoga konzervatorijuma, kod profesora A. Pirumova i J. Bucka. Tokom studija u Moskvi Drakulić upija ne samo tradiciju ruske kompozitorske škole nego i sve nove i značajne tendencije svjetske kulture, posjećujući seminare vodećih evropskih i američkih kompozitora koji su gostovali u Moskvi: Štokhauzena, Buleza, Kramba, Ejpltona i drugih. Upoznavanje različitih slojeva savremene muzičke kulture oblikovalo je stvaralački stav mlade autorke, koji je već u najranijim djelima zašao u teme univerzalnog značenja. Članica kompozitorskih udruženja triju zemalja – Hrvatske, Rusije i Velike Britanije, Drakulić je aktivna učesnica međunarodnog muzičkog života današnjice. Njene kompozicije izvode se na najvećim međunarodnim forumima savremene muzičke umjetnosti u Hrvatskoj i svijetu. Sama nastupa kao pijanistkinja izvodeći većinom vlastita djela. U Crnoj Gori gostovala je kao kompozitorka i pijanistkinja, na festivalu savremene klavirske muzike “Forte piano” 2020. godine.
Kompozicija “Drive” za solo klavir (2007) je bila zadata na međunarodnom takmičenju EPTA u Osjeku 2009. godine.

Kompozitorka Aleksandra Vrebalov (1970) je diplomirala na Akademiji umjetnosti u Novom Sadu 1991, magistrirala na Konzervatorijumu San Francisko 1996. i doktorirala na Univerzitetu Mičigen 2023. godine. U Americi je ostvarila zavidnu karijeru. Napisala oko 70 muzičkih komada koje su izvodili kvartet “Kronos”, Dejvid Krakauer, ETHEL, Horhe Kabajero, Opera Srpskog narodnog pozorišta i Beogradska filharmonija. Predstavlјena je na brojnim renomiranim festivalima u SAD i Srbiji. Njena djela naručivali su “Karnegi hol”, “Kronos kvartet”, Plesno pozorište “Dušan Tinek”, Američko udruženje kompozitora, “Brooklyn Academy of Music”, Fondacija “Barlou”, Cenar “Klaris Smit” i dr. Albume sa njenim kompozicijama objavile su izdavačke kuće “Nonesuch”, “Centaur Records”, “Innova” i “Vienna Modern Masters”, kao i SKC Novi Sad, i “Ingmart”. U produkciji Matice srpske i Francuskog kulturnog centra, 2013. godine Vrebalova je komponovala muziku za film “Četiri karijatide”, o Savi Šumanoviću čiji je autor Igor Antić. Časopis “Muzika klasika” proglasio je 2011. godine Aleksandru Vrebalov kompozitorkom godine; dobitnica je i brojnih drugih nagrada, kao što su nagrade Američke akademije za umjetnost i književnost, izdavačke kuće “Vienna Modern Masters”, Udruženja autora i izdavača Amerike (ASCAP), organizacije “Meet the Composer”, Fondacije “Douglas Moore”, kao i dvije Mokranjčeve nagrade koje joj je uručilo Udruženje kompozitora. U nizu priznanja za rad Vrebalove je nagrada “Fromm” Univerziteta Harvard iz 2014. godine. Ukorijenjena u dve kulturne sredine, srpskoj i američkoj, Vrebalova je 2007. godine osnovala međunarodnu kompozitorsku radionicu “Leto u Somboru”. Od 2021. godine, radi na Akademiji umjetnosti Univerziteta u Novom Sadu u zvanju redovnog profesora na Katedri za kompoziciju.

Karolin Šo (Caroline Shaw, 1982) je muzičarka koja se kreće među ulogama, žanrovima i medijima, pokušavajući da zamisli svijet zvuka koji niko nikada ranije nije čuo, ali je oduvijek postojao. Često sarađuje s drugim umjetnicima, kao producentkinja, kompozitorka, violinistkinja i vokalistkinja. Dobitnica je Pulicerove nagrade za muziku, počasnog doktorata sa Jejla, četiri Gremija i stipendije Tomas Dž. Votson. Pisala je i producirala za legendarne umjetnike i ansamble širom muzičkog spektra, među kojima su Rozalija, Rene Fleming, Jo-Jo Ma, Tajler Pek, Nas, Kanje Vest, Filharmonija Los Anđeles, Njujorška filharmonija i druge. Nedavni projekti za televiziju, film i pozorište uključuju: “Leonardo da Vinči” (Ken Berns/PBS), “Julie Keeps Quiet” (Leonardo Van Dijl), “Fleishman is in Trouble”(FX/Hulu), “Nebo je svuda “(Džozefin Deker/A24), vokalne radove sa Rozalijom (MOTOMAMI), “The Crucible” (Lindzi Tarner/Nacionalni teatar), “Partita” (Džastin Pek/Njujorški balet), “Mobi Dik” (Vu Cang) i “ŽIVOT” (Gandini Džagling/Mers Kaningem Trust). Njeni aktuelni projekti na turneji uključuju nastupe sa ansamblima “Sō Percussion”, “Ringdown”, “Attacca Quartet”, “Roomful of Teeth”, “Graveyards & Gardens” i dr.
Entr’acte je kompozicija za gudački kvartet, napisana 2011. godine a adaptirana za gudački orkestar 2014. Djelo je prvi put izveo kvartet “Brentano” na Univerzitetu Prinston (april 2011). Prema riječima kompozitorke ovo djelo je nastalo nakon što je čula kako kvartet “Brentano” svira Hajdnov Op. 77 br. 2 — sa njihovim suptilnim i izražajnim prelaskom na trio u Des-duru u Menuetu. Kompozicija je strukturisana poput menueta i trija, oslanjajući se na tu klasičnu formu, ali vodeći je korak dalje. ,,Volim način na koji neka muzika (poput menueta iz Op. 77) iznenada odvede slušaoca na drugu stranu Alisinog ogledala, kroz neku vrstu apsurdne, suptilne, živopisne tranzicije.”

Ulaz je slobodan.

Dobro došli!